Vasalisa en het popje in haar zak

Koude en natte winteravonden zijn de ideale tijd van het jaar om het Russische verhaal van Vasalisa de schone te vertellen. Niet alleen het verhaal is mooi maar ook het boek van Clarissa Pinkola Estés uit 1995, De ontembare vrouw is een echte aanrader, als je houdt van verhalen met een diepe betekenis en levensles. Clarissa besteedde een heel hoofdstuk aan dit bijzondere sprookje. 

Vasalisa

Zoals in vele sprookjes is Vasalisa een jong en gelukkig meisje die onbezorgd bij haar beide ouders woont. Op een dag wordt de moeder van Vasalisa erg ziek en na een lang ziekbed voelt ze dat ze niet meer beter gaat worden. Ze roept haar dochter bij zich en vertelt haar het droevige nieuws. Vasalisa huilt, wat moet ze beginnen zonder haar moeder? Maar haar moeder geeft haar een klein geschenkje. Het is een poppetje dat er precies zo uitziet als zij. Het is niet zomaar een levenloos stukje speelgoed, maar een echt levend klein wezentje. Haar moeder zegt dat ze het poppetje om hulp mag vragen op iedere denkbare moment dat ze die nodig heeft. Wat een mooi geschenk is dat! Vasalisa steekt het poppetje meteen in haar zak. 

De moeder sterft en Vasalisa en haar vader zijn in diepe rouw. Maar na een paar jaar gaat de vader terug op zoek naar een bruid. Hij trouwt met een rijke weduwe die al twee dochters heeft. Vasalisa heeft nu een stiefmoeder en twee stiefzussen. Al snel is duidelijk dat de stiefmoeder niet van plan is goed voor Vasalisa te zorgen. Sterker nog, ze wil van het mooie meisje af. Ze wil haar eigen dochters aan een goeie man helpen en Vasalisa zit met haar schoonheid behoorlijk in de weg. 

Ze bedenkt een gemeen plan. Ze stuurt Vasalisa naar het bos om vuur te gaan halen bij Baba Jaga de heks. Iedereen weet dat Baba gek is op mensenvlees en dat ze je op eet als je niet doet wat ze vraagt. Vasalisa gaat op weg en komt bij het huisje aan. Ze woont namelijk in het bos in een huisje dat op kippenpoten staat.  Overdag is de wilde heks op pad, niet op een bezem, maar ze houdt ervan om in een grote kookketel rond te vliegen. 

Als Baba Jaga het meisje ziet snuift ze bij de vraag over het vuur. Ze moet eerst allerlei onmogelijke klusjes in het huishouden doen. Vasalisa huilt. Dit krijgt ze nooit voor elkaar. Maar het kleine poppetje is al begonnen en de dag daarna is al het werk klaar. De heks vindt dat heel vreemd en geeft nog meer ondoenbare klusjes, maar telkens is het werk klaar als de heks opstaat. 

Als beloning voor haar moed en de klusjes, geeft Baba Jaga het meisje een schedel met vuur erin op een lange stok. Ze loopt met de schedel door het bos en het vuur in de holle ogen wijst haar de weg in het donker. Als ze terug thuis aankomt zijn de stiefmoeder en haar dochters furieus en willen het meisje zo snel mogelijk terug weg sturen. Maar de schedel begint zijn licht op de moeder en de twee dochters te schijnen waardoor die terstond in as veranderen. Door haar taken en vooral omdat Vasalisa zo goed leerde weven in het huisje van de heks, vindt de zoon van de Tsaar haar en ze trouwen en leven nog lang en gelukkig

Wat is de betekenis van dit mooie verhaal? 

Estés schrijft: "Vasalisa is het verhaal van het overbrengen van de zegen op de intuïtieve kracht van vrouwen van moeder op dochter, van de ene generatie op de volgende." (Estés, 1995, p.83). "Niettemin moet een vrouw, om intuïtie te verwerven, bepaalde taken voltooien die het hele initiatieproces vormen. Als vrouwen doen we een beroep op onze intuïtie en instincten om dingen op te snuiven. We gebruiken al onze zintuigen om de waarheid uit de dingen te halen, om voeding uit onze eigen ideeën te halen, om te zien wat er te zien is, om te weten wat er te weten valt, om de hoeders van ons eigen creatieve vuur te zijn en om intieme kennis te hebben over de levens-/dood-/levenscycli van de hele natuur – dat is een ingewijde vrouw."

"In elke vrouw leeft een krachtige kracht, gevuld met goede instincten, gepassioneerde creativiteit en tijdloos weten. Zij is de Wilde Vrouw, die de instinctieve aard van vrouwen vertegenwoordigt. De Wilde Vrouw is zowel magie als medicijn. Vruchtbaar en levengevend, het is een psychologie van vrouwen in de ware zin van het woord, een kennen van de ziel."

Lang geleden maakte ik kleine poppetjes die je met je mee kan dragen. Ze zijn net iets te groot maar het voelt veilig om ze in je zak te steken en te voelen dat ze er zijn, dat je intuïtie werkt of bij situaties die spannend en misschien wel moed van je vragen is het goed een Vasalisa poppetje bij je te hebben.  

Hieronder kan je mijn kleine Vasalisa’s bekijken. Het is niet moeilijk om ze te maken. Je kan ze zelf in elkaar naaien of breien of in klei maken. Het maakt niet zo veel uit hoe je ze maakt. Je geeft ze leven door na te denken over hoe je ze gaat scheppen, je steekt jouw creatieve levenskracht in het poppetje door elke steek of elke duw in de klei terwijl je ze maakt. Het is jouw ziel die je er in steekt. 

Wil je meer lezen over de levenscheppende kracht van je ziel en je wilde natuur? Dan kan je het boek van Clarissa Pinkola Estés lezen in het Nederlands maar ook in het Engels is het een aanrader. Women who run with the wolves of De ontembare vrouw. Via Spotify kan je podcasts en interviews met haar beluisteren die erg de moeite waard zijn. 

Ook het boek van de veel jongere schrijfster Katherine Arden: De beer en de nachtegaal, is een echte aanrader en neemt je mee naar de wereld van de onmetelijke kracht van verbeelding en creativiteit. Naar verre sporen van een wild verleden waarin de dieren spraken en de bomen vol magische wezens zaten. Ook daar speelt een meisje met de naam Vasalisa de hoofdrol. Haar koosnaam is Vasotchki of Vasha en ze neemt je mee op een wervelende reis naar het rijk tussen het leven en de dood. 

Veel plezier lieve Vasalisa’s en zonen van de Tsaar met jullie inwijding in de wilde, onherbergzame, besneeuwde en naar dennenwouden geurende natuur. 

Hannelore  

Geschreven op 22 februari 2024